آثار اجتماعی اعتکاف
فاطمه مزیدی شرف آبادی
چکیده
سنت حسنه اعتکاف یکی از برنامه های عبادی دین مبین اسلام است که آثار و برکات فراوانی به صورت فردی و اجتماعی به دنبال دارد .
انسانی که درگیر روزمرگی شده و در پی برآوردن خواستههای شهوانی و مادی خود است، گرفتار پدیده ای به نام غفلت شود که با شرکت در این مراسم عبادی و خلوت چند روزه با خود میتواند خود را از آن رهانده و به توبه و بازگشت دست پیدا کند و با توجه و تضرع به درگاه احدیت جایگاه ویژهای را برای خود رقم بزند.
همچنین با کنترل نفس و تقویت اراده میتواند به حضور قلب دست یابد و عنایات ویژه الهی را دریافت نماید. انسانی که مدام در حال ذکر و یاد خداوند باشد خدا هم او را یاد میکند و باعث میشود که فرد به آرامش روحی و روانی برسد.
هدف برپایی مراسمی چون اعتکاف که از شعائر اسلام است و حتماً باید به صورت علنی برگزار گردد ـ تا از شرایط عبادت برخوردار شود ـ این است که جوانان را برای حضور در مسجد و پرداختن به عبادت بیریا و خود سازی تشویق کند. جوانان با حضور در اعتکاف با افراد خاص و مؤمن رابطه برقرارکرده و از بعضی جرائم و بزهکاریهایی که در جامعه انجام می شود دور میشوند و میتوانند مسیر درست را از نادرست تشخیص دهند.
واژگان کلیدی
اعتکاف ، اعتقاد، درجات معنوی ،مشکلات روحی، عنایات خداوند، آبادی مساجد، تهاجم فرهنگی
در دین مقدس اسلام شایسته است که عباداتی چون نماز جماعت، جمعه، عید فطر، عید قربان و… به صورت دسته جمعی صورت پذیرد . این امور از آغاز تا کنون به عنوان اجتماع و تعاون و وحدت م<منین محسوب شده و در اکثر مواقع در مکان مقدسی به نام مسجد صورت می پذیرد .
مسجد به عنوان بستر و جایگاه اعمال و افعال عبادی مسلمانان از تقدس خاصی برخوردار است ، این تقدس نه به معنای بعد مکانی، بلکه به اعتبار فضای معنوی مسجد است که در آن پرستش و نیایش در آن انجام می گیرد[۱] و باعث رغبت انسان به عبادت می شود .
خداوند متعال می فرماید : )إِنَ بُیُوتِی فِی الْأَرْضِ الْمَسَاجِدُ تُضِیءُ لِأَهْلِ السَّمَاءِ کَمَا تُضِیءُ النُّجُومُ لِأَهْلِ الْأَرْضِ أَلَا طُوبَى لِمَنْ کَانَتِ الْمَسَاجِدُ بُیُوتَهُ(؛[۲] خانه‌های من در زمین، همان مساجد است که برای اهل آسمان می‌درخشند؛ آن‌گونه‌که ستارگان برای اهل زمین می‌درخشند. خوشا به حال آنان که مساجد را خانه‌ی خویش قرار داده‌اند. از آنجا که سنت حسنه اعتکاف هم باید در مسجد صورت پذیرد توفیق مضاعفی را برای فرد معتکف پدید می آورد.[۳]
امیر مومنان علی× می فرماید :« مَنِ اختَلَفَ اِلَی المَسجِدِ اَصابَ اِحدَی الثَّمانِ؛ اَخاً مُستَفاداً فِی اللهِ، اَو عِلماً مُستَطرَفاً اَو آیَهً مُحکَمَهً اَو یَسمَعُ کَلِمَهً تَدُلُّ عَلی هُدیً، اَو رَحمَهً مُنتَظَرَهً، اَو کَلِمَهً تَرُدُّهُ عَن ردی، اَو یَترُکَ ذَنبا خَشیَهً اَو حَیاءً»[۴] کسی که به مسجد رفت وآمد می کند، یکی از منافع هشت گانه نصیب او می شود: برادری مفید و باارزش در راه خدا، یا علم و دانش نو، یا دلیل و برهان محکم [برای تثبیت عقاید]، یا کلماتی که موجب هدایت شود [می شنود]، یا رحمت مورد انتظاری [شامل حال او می شود]، یا مواعظی که او را از فساد و گناه بازدارد، [می شنود،] یا به خاطر ترس یا حیا و آبروی خود گناهی را ترک می کند.
انسان هنگامی که معتکف می شود و سه روز را در مسجد به سر می برد می تواند تعریف حقیقی مسجد را دریابد و بفهمد که همانقدر که به خانه و خانواده خود نیازمند است به این مکان مقدس که تعبیر به خانه خداوند میشود هم نیاز مبرم دارد . پس اعتکاف نقشهای برای آشنایی و غربت زدایی ما با خداوند می باشد .
۲-۲ تقویت مبانی اعتقادی و اجتماعی
انسان کامل اسلام، انسان جامع است؛ برون گراست ، جامعه گراست، همیشه سر در گریبان خود فرو نبرده است.[۵] در متن جامعه حضور یافته و فقط مسلمانی را زیاد مسجد رفتن و دعا خواندن نمی داند و یا اینکه فقط به جنبه های اجتماعی نمی پرازد بلکه تعادل بین این دو امر را حفظ مینماید .
گاه انسان اجتماعی باید غربت را بپذیرد تا فرصتش را برای تدبر در عالم هستی و آغاز و فرجامش، خالق وجود و چیستی انسان و چگونگی ارتباط این ساخته با آن سازنده پیدا کند.[۶]
رسیدن به حقیقت این مطلب میتواند از طریق حضور در مراسمی مانند اعتکاف باشد که انسان در خلوت به بازشناسی مبانی اعتقادی خود پرداخته و مقدمهای برای رسیدن به کمال مطلوب مییابد. همچنین اعتکافهایی که در ماه رمضان و رجب صورت می پذیرد پر رمز و راز است.
پیامبر گرامی اسلام’ می فرمایند :«اعتکافُ عَشرٍ فی شَهرِ رَمضانَ یَعدِلُ حَجَّتَینِ و عُمرَتَینِ»[۷]؛ (پاداش) اعتکاف ده روز (آخر) در ماه رمضان، معادل دو حج و دو عمره می باشد.
عبادت، دعا و خضوع و خشوع، مبارزه با نفس و … در همچنین مراسم عبادی باعث میشود که فرد اگر قبلاً احساس ناامیدی در وجودش بوده و ازیاری خداوند غافل ، اکنون نسبت به آینده در وجودش نور امیدی مییابد و با خدای خود رابطه جدیدی برقرار میکند و همچنین با معتکفین دیگر با تواضع رفتار نموده و قوای شیطانی دورنی او در برابر جنود رحمانی تضعیف خواند شد .
در واقع انسان بعد از این که توانست به خودسازی دست یابد میتواند با حضورش در اجتماع با فضایل حسنه اخلاقی خود جایگاه ویژه ای پیدا کرده و در جهت تذهیب نفس همنوعان خود تمام تلاش خود را به کار گیرد . همان طور که رسول گرامی اسلام’ با دست یابی به مقام عبودیت، عهدهدار رسالت تذهیب نفس و تزکیه روح و جان بشریت شد .
۳-۲ بزرگداشت شعائر اسلام
هر ملتی در هر عصر و زمانی برای بر انگیختن عواطف و احساسات افراد خود و دعوت آنها به وظایف فردی و اجتماعی، شعائری داشته است و این موضوع در دنیای امروز به صورت گسترده تری دیده می شود. [۸]
در اسلام بعضی از عبادات باید موقوف به ظاهر و اعلان باشد و اگر به صورت پنهانی صورت پذیرد دیگر عبادت نخواهد بود چون از جنبه شعاریت خود خارج گشته است . به عبارت دیگر، عبادتی که به وسیله آن راه را به دیگران نشان داده شود.[۹] اذان و اقامه یکی از عبادتهای شعاری است که از امور دینی می باشد و برای تحقق آن باید در معرض استماع همگان واقع گردد تا اینکه جنبهی شعاریت آن تحقق یابد و همچنین مناسک حج که باید در معرض دید دیگران تحقق یابد چون از شعائر اسلامی می باشد .
خداوند متعال می فرماید: )ذَلِکَ وَمَن یُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّـهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوبِ(؛[۱۰] این است [فرایض خدا] و هر کس شعایر خدا را بزرگ دارد در حقیقت، آن [حاکى] از پاکى دلهاست.
به طور مثال شرکت در نماز جماعت مستحب است اما علنی بودن نماز جماعت واجب است .حال اگر کسی بگوید نماز جماعت را پنهانی به جا می آورم ، معنا نخواهد داشت. [۱۱] و همچنین مجلسی که برای مراسم عزاداری یک مؤمن برگزار میشود، سفارش کردهاند که در آن شرکت کرده و خود را به صاحب عزا نشان دهید و تسلیت بگویید تا عبادت محسوب شود چون برای تحقق جنبهی شعاریت آن باید در حضور دیگران این کار صورت گیرد .
پیامبر به بلال امر کرد : «اعل فوق الجدار و ارفع صوتک بالاذان» ؛[۱۲] بالاى دیوار برو و صداى خود را به وسیله اذان بلند کن. بنابراین برای تحقق شعاریت اذان و اقامه این عمل باید با صدای بلند صورت پذیرد . حال اعتکاف هم که یکی از سازندهترین برنامههای معنوی اسلام است و جایگاه ویژهای در تعالی و تکامل انسان دارد، باید جنبهی شعاریت آن حفظ شود تا فرهیختگان و بخصوص نسل جوان با آن آشنا شده و از برکات آن بهرمند گردند .
از مهمترین دغدغههای هر خانواده و جامعه همنشینی اعضای آن با افراد صالح و خیراندیش است که میتواند فرد را به بهترین نقطه بندگی و موفقیت دنیوی و اخروی برساند . یکی از خصوصیات اعتکاف حضور در مسجد جامع است که پر رفت و آمدترین مسجد هر شهر می باشد .
از برکات اعتکاف همنشینی با نیکان و انس با آنهاست که خود مایه تقرب به حق است، انس با نیکان و ابرار در واقع انس با خدای سبحان است.[۱۳]
یکی از عوامل موثر در بهتر شدن کیفیت و مقبول شدن اعتکاف به درگاه احدیت ، انتخاب دوست و همراهی مناسب و شایسته دراین سفر معنوی می باشد چنانکه امیر مؤمنان علی× می فرمایند : «مَنِ اختَلَفَ اِلَی المَسجِدِ…. اَخاً مُستَفاداً فِی اللهِ»[۱۴]؛ کسی که به مسجد رفت وآمد می کند…… نصیب او می شود: برادری مفید و باارزش در راه خدا، ولی اگر در انتخاب دوست غفلت شود و فرد مناسب و صالحی انتخاب نگردد به جای حرکت به سوی قرب الهی ، خشم اقدس الهی را در پی خواهد داشت. خداوند میفرماید : )یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ……. وَلَا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَن صَدُّوکُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ أَن تَعْتَدُوا وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَىوَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّـهَ إِنَّ اللَّـهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ(؛[۱۵] اى کسانى که ایمان آورده‌اید، … و البتّه نباید کینه‌توزىِ گروهى که شما را از مسجد الحرام باز داشتند، شما را به تعدّى وادارد. و در نیکوکارى و پرهیزگارى با یکدیگر همکارى کنید، و در گناه و تعدّى دستیار هم نشوید، و از خدا پروا کنید که خدا سخت‌کیفر است.
لذا اعتکاف می تواند زمینه ای برای رهایی از دشمنان دوست نما باشد و رفاقت های نادرست را پایان بخشد . چون زمانی که انسان یک مؤمن با صفا و با اخلاص را در کنار خود می بیند و او را به عنوان الگویی مناسب انتخاب میکند، راه رسیدن به سعادت برایش فراهم می شود .
یکی از ویژگیهای انسان این است که خواستههای او در زمینه ثروت و شهرت و شهوت حد و مرزی ندارد. انسان در پی برآوردن خواستههایش از هیچ تلاش و تقلایی دست بر نمی دارد اما به آنچه که می رسد او را قانع نمی کند اگر ثروت قارون را هم داشته باشد باز شعله ای زیادی خواهی اش زبانه می کشد .
عالم مادی و خاکی با همه جلوههای رنگارنگ آن دریایی پرموج و گرداب است که انسان باید از دل موجهایش به سوی ساحل آرامش بتازد و وجودش را با هستی مطلق پیوند زند. [۱۶]
امیر مومنان علی× می فرمایند : «لَا یَتْرُکُ النَّاسُ شَیْئاً مِنْ أَمْرِ دِینِهِمْ لِاسْتِصْلَاحِ دُنْیَاهُمْ إِلَّا فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مَا هُوَ أَضَرُّ مِنْهُ»؛[۱۷] مردم براى اصلاح دنیا چیزى از دین را ترک نمىگویند ، جز آن که خدا آنان را به چیزى زیانبارتر از آن دچار خواهد ساخت.
حب دنیا و رفاه طلبی به انسان آسیبهایی وارد میکند که مهمترین آن را می توان غفلت از یاد خدا و معاد نام برد .
برای زدودن غفلت از راههای چون مراقبت ذهن و خیال و انس با مسجد، قرآئت قرآن، انجام عبادتهای مانند روزه و نماز، توسل به اهل بیت، دعا و نیایش، تفکر و اندیشه درباره مرگ می توان نام برد.[۱۸] که همه این اعمال و عبادات در اعتکاف جمع گردیده و باعث رسیدن انسان به اخلاص و قرب خداوند میشود . کسی که به این توفیقات دست یابد در جهت حفظ آن کوشش خواهد نمود. بنابراین سعی خود را بر این میدارد که در راه خطاو اشتباه قدم نگذارد و یا اگر فردی بر اثر عقده حقارت به بزه کاری دست زد، راه بازدارنده او ایجاد احساس کرامت و طبع بلند در وجودش می باشد تا اینکه دیگر جرم و گناه اجتماعی را با شخصیت خود سازگار نداند و احساس شرم و حیا در او ایجاد شود که این میتواند از طریق مساجد و رونق آن در برگزاری مراسمی چون اعتکاف به دست آید .
فرهنگ و ادب اسلامی در هر زمان و دوره ای مورد توجه مستکبرین بوده و از ضربه زدن و تضعیف مبانی اعتقادی از هیچ کاری دریغ نشده است . جهان کفر از دو طریق همواره به اسلام حمله می کند یکی از طریق شهوات و دیگری شبهات.[۱۹] انسان از طریق اعمال عبادی همچون روزه و نماز و حضور در اعتکاف میتواند بر شهوات خود تا حد زیادی غلبه کرده و آن را کنترل نماید .
امام صادق× می فرماید : «صاحب العزله متحصن بحصن الله تعالی و متحرس بحراسته، فیاطوبی لمن تفرد به سرا و علانیه….. و فی العزله صیانه الجوارح و فراغ القلب و سلامه العیش و کسر سلاح الشیطان و المجانبه من کل سوء و راحه القلب و ما من نبی و لاوصی الا و اختار العزله فی زمانه اما فی ابتدائه و اما فی انته ائه»؛[۲۰] کسی که گوشهگیری از خلق اختیار کرد در حصار محکم پروردگار متعال متحصن گشته و در تحت حمایت و حفظ و توجه خداوند محفوظ و نگهداری شده است، پس خوشا به حال کسی که تمام توجه او در ظاهر و در باطن به سوی خدای مهربان باشد…. و در عزلت فوایدی هست ـ اعضا و جوارح انسان از معاصی محفوظ میماندـ . در اثر انقطاع از خلق و رفع خیالات بیهوده فراغت قلب حاصل می شود. در اثر نبودن اختلاط با مردم و رفع تعارفات، سلامتی در زندگی و خوشی در معشیت پیدا خواهد شد، در اثر نبودن وسائل معصیت، اسلحه و دامهای شیطانی شکسته میشود، در اثر دور بودن از مردم و اجتماع از شرور و فتنهها محفوظ میماند، در اثر نبودن آمیزش و توقعات و رسومات دل انسان آسوده میشود.
وقتی که این عمل عبادی پایان پذیرفت ، انسان به سوی خانواده و جامعه باز می گردد و اولین نکته ای که باید مورد توجه قرار دهد این است که دستاوردهای معنوی را که توانسته تحصیل کند، صیانت و حفظ نماید . زیرا همان گونه که با یک توجه و بیداری میتواند در صراط مستقیم قدم نهد و منازل سیرو سلوک را یکی پس از دیگری طی کند تا به سر منزل مقصود برسد یک غفلت و بی توجهی هم می تواند اورا از مسیر خارج کند و نه تنها به جای خود برگرداند ، بلکه به عقب براند.[۲۱]
انسان استرسها و فشارهای روحی و روانی گوناگونی را در طول زندگی دنیوی تجربه می کند که ممکن است عقاید و باورهای دینی او را نشانه گرفته و دچار تزلزل کند . شیوع خرافاتی ، مانند کف بینی ، فال بینی ، طالع بینی، انرژی درمانی و وارد کردن شبهاتی در اصول اعتقادی مسلمانان و … ازآن جا که ما در کشور اسلامی زندگی میکنیم و جامعه ما در طول سال معطر به معصومین و برنام های مذهبی می باشد مانند ایام محرم ، فاطمیه ، دهه صفر ، لیالی قدر ، اعتکاف ، عرفه و … عملاً این فضا، ظرفیت را برای ما مهیا میسازد تا معتکفین استفاده حداکثری را از اساتید و روحانیون برجستهای که در اعتکاف شرکت دارند داشته و این خود یکی از بهترین انواع مبارزه و مقابله با تهاجم فرهنگی میباشد.[۲۲]
نتیجه گیری
شرط اصلی رسیدن به عبودیت بیداری و توبه و انابه است. گریه زمانی ارزش دارد که بتواند انسان از درجه انانیت خارج نموده و به قرب الهی برساند . انسانی که در فرازو نشیب زندگی مادی در تلاش و تکاپو و حرکت است باید به شناخت خود رسیده و استعداد های درونی خود را کشف نماید، تا بتواند آنها را پرورش داده و به کمال برساند. امیال و شهوات خود را کنترل نموده تا بنده و اسیر آنها نگردد. آفرینش انسان به گونهای است که در اعماق قلب خود نیاز به خداوند را احساس کرده و با او رابطه دارد چون هرجا که مضطر میشود، ناخود آگاه خدا را به عنوان کمک و یاری دهنده میخواند. ممکن است این خداجویی بر اثر تربیت غلط یا تاثیر محیط و ژنتیک تضعیف شده باشد، ولی انسان میتواند با صیقل دادن روح و قلب خود این رابطه را در اعماق جان خود بیابد .
هدف همه ی انبیا و دعوت آنها به یکتا پرستی در طول تاریخ، شناساندن خداوند به انسان و هدایت او به شناخت خود است. خداوند حکیم برای معبود شدن، بشر را نیافریده است که از نافرمانی آنها به هدف خود نرسد بلکه به خاطر حکیم بودن ، کار بیهوده انجام نمیدهد و آفرینش جهان برای سیر تکامل انسان می باشد و دین را برای انسانها خواست تا بتواند در پرتو آن امور عقلی عملی، نیت، اخلاص، پرستش و عبادت و مانند آن را اصلاح نموده و به پروردگار خود نزدیک گردند.
در دین اعمال و افعال عبادی زیادی برای سعادت بشر وضع شده است، یکی از مهمترین آنها را میتوان سنت حسنه اعتکاف برشمرد.
اعتکاف از منظر اسلام ، امر مقدسی و ارزشمندی می باشد که انسان باحضور در مسجد ، خواندن قرآن ، دعا، نماز جماعت، نماز شب ، گرفتن روزه و …. خود را در محضر خدای تعالی یافته و با توبه و تضرع به درگاه او رحمتش را شامل حال خود میکند ، همچنین با توسل به ائمه اطهار و چنگ زدن به ریسمان الهی سعادت دنیا و آخرت را برای خود تامین می نماید .
فرد متکف در نزد خداوند جایگاه ویژه و خاصی دارد . چنانکه خداوند به نبی خود حضرت ابراهیم× دستور می دهد که در خدمت معتکفین باشد و قطعاً حضرت ابراهیم× در این راه یاری دهنده معتکفین خواهند بود . کسی که در مسجد حضور می یابد و معتکف می شود و به انجام اعمال عبادی می پردازد، در خود احساس افتخار میکند که توانسته چنین جایگاهی را به دست آورد ، ولی نکته مهم این است که بتواند این مقام و عزتی را که در پیشگاه خداوند کسب کرده حفظ نماید. پس تلاش میکند که هیچ گناهی را کوچک و سبک نشمارد چون ممکن است در نزد بنده کوچک باشد ولی خشم و غضب الهی را به دنبال داشته باشد و همچنین در می یابد که باید مواسات را رعایت نموده و از علم ، مال ، قلم توانا و وجاهت خود و… درنفع رساندن به دیگران کوتاهی نکند .
دراین فرصت سه روزه ، انسان با دور بودن از هیاهو و درگیری های روزمره زندگی، زمان بیشتری را برای خلوت با خدا و محاسبه اعمال و کردار خود دارد و با عبادت میتواند در فکر و قلب خود تمرکز ایجاد کرده وحضور قلب پیدا کند . همچنین با تسلط بر قوای درونی خود و حفظ و کنترل کردن آنها می تواند به تقویت اراده برسد که در اثر قوت و ارتقایی که به نفس و روح انسان می بخشد، دستیابی او به بسیاری از کمالات روحانی و درک معارف الهی و حضور قلب در عبادات را در برخواهد داشت .
افرادی می توانند از برکات اعتکاف و سحرهای آن بهره ببرند که دارای ایمان واقعی باشند. مومنان واقعی به خاطر عشق و محبتی که به پروردگارشان دارند از خود تواضع و فروتنی نشان داده و دردل شب موقعی که اکثر مردم در خوابند به عبادت بی ریا و با حضور قلب می پردازد که در مقابل ، خداوند برای آنها پاداشی عظیم قرارداده است .
سیرو سلوک معنوی داشتن بدون داشتن ذکر امکان پذیر نیست . کسی که ذکر خداوند را می گوید خدای سبحان نیز از او یاد میکند . معتکفی که در هرحال زبان از ذکر خدا بر نمی دارد چه در حضور ، چه در خلوت چه در جلوت ، او در همه حال خود را در محضر حق تعالی دیده و ادب در پیشگاه خداوند را رعایت می کند . چنین فردی امکان ندارد که به ورطه ی غفلت سقوط کند بلکه زمینه شهود و یقین را در خود ایجاد می کند .
در جهان امروز علی رغم پیشرفتها و امکانات مادی و رشد صنعت و ارتباطات، انسان احساس تنهایی میکند و به مشکلات روحی وروانی و اضطراب و افسردگی دچار می شود . ولی آن که توانسته در این برنامه های اعتقادی و عبادی شرکت نموده و از آنها بهره ببرد این مشکلات را نخواد داشت، زیرا اعتکاف واقعی آن است که معتکف تمام تعلقات را از خود زدوده و یگانه با خدا و بیگانه با غیر شود و ازاین طریق به آرامش روحی وروانی برسد .
همچنین علاوه بر نتایج فردی که اعتکاف برای انسان به ارمغان می آورد از نظر اجتماعی نیز اثرات مطلوبی را درجامعه بر جای خواهد گذاشت. زمانی که عبادتی چون نماز جماعت، جمعه، عید فطر، عید قربان و اعتکاف به صورت دسته جمعی صورت می پذیرد ، این امور به عنوان اجتماع و تعاون و وحدت مؤمنین حساب شده و برنامه ای است برای دوری انسان از غربت و درخود فرو رفتن و برگزاری چنین مراسمی در مساجد و اماکن مذهبی باعث آبادی و رونق آنها می شود. فرد معتکف علاوه بر حضور خود در مسجد و پرداختن به خودشناسی و خودسازی در پایان اعتکاف در جامعه حضور یافته و با دستیابی به فضایل اخلاقی جایگاه ویژه ای در بین مردم مییابد .که می تواند نقش موثری در تهذیب نفس همنوعان خود داشته باشد همانگونه که رسول گرامی اسلام بعداز دستیابی به مقام عبودیت، رسالت تهذیب نفس و تزکیه روح و جان بشریت را عهدهدار شد .
در هر عصر و زمانی برای برانگیختن عواطف و احساسات افراد و دعوت آنها به وظایف فردی و اجتماعی شعائری وجود داشته است؛ در اسلام نیز بعضی از عبادات باید موقوف به ظاهر و اعلان باشد اگر به صورت پنهانی صورت پذیرد دیگر عبادت به حساب نمی آید ، بنابر این برگزاری مراسمی چون اعتکاف، نماز جماعت ، جشنها و عزاداری معصومین در طول سال جزو شعائر اسلام محسوب شده که باید به صورت جمعی و گروهی صورت پذیرد تا نسل جوان با آنها آشنا شده و ادامه دهنده این شعائر باشند . برپایی چنین مراسم مذهبی جمعی باعث می شود زمینه ای برای رهایی فرد از دشمنان دوست نما باشد و رفاقت های نادرست را پایان بخشد. چون زمانی که انسان، یک مومن با صفا و با اخلاص را در کنارخود می بیند او را به عنوان الگویی مناسب انتخاب کرده و به معاشرت و دوستی با او می پردازد و مسیر هدایت و تکامل برایش هموار می گردد .
انسانی که در پی برآوردن خواستههایش، از هیچ کوشش و تلاش دست برنمی دارد و به هر چه
می رسد اورا قانع نمی کند و اسیر شعله های زیاده خواهی می باشد و سراسر وجودش را
غفلت فرا گرفته ، با حضور در اعتکاف و آشنایی با انسانها وارسته و مشغول شدن به عبادت خداوند ، حقارتهایی را
که در وجود خود می دیده و احساس میکرده
را فراموش می کند و به جایگاه و ارزش معنوی خود واقف می شود و برای حفظ و از دست
ندادن آن سعی می کند که دنبال هیچ گناه و بزهی نرفته و خلوص خود را پاسداری نماید
. معتکف با حضور در اعتکاف، خود را واکسینه نموده و با تقویت خود در اعتقاد و
باورها و انجام اعمال عبادی در برابر شبهه ها و فرهنگهای غربی که هر روز با
عناوین مختلف وارد اجتماع می شود ، ایستادگی کرده و پاسخ کوبنده ای در برابر این
تهاجمات خواهند داشت .
منابع
- قرآن کریم
- طباطبایی ، سید محمد حسین ،(۱۳۵۰)،تفسیر المیزان ، برگرداننده :سید محمد باقر موسوی همدانی ،قم ، انتشارات اسلامی.
- امام علی × (۱۳۷۹ش )، نهج البلاغه ، گردآوری :شریف الرضی ، محمد حسین ، مترجم :دشتی ، محمد ، قم ، مشهور.
- سخنان امام علی× (۱۳۶۶) ، غرر الحکم و درر الکلم ،گردآوری :آمدی ، عبدالواحد بن محمد ، محقق: داریتی مصطفی،قم ،مرکز نشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی.
- احمد بن فارس ، (۱۴۰۴ق) ، معجم مقائیس اللغه، تحقیق عبد السلام محمد هارون ، قم ، دفتر تبلیغات اسلامی.
- جوادی آملی ، چاپ دوم (۱۳۹۴)،بربال اعتکاف ،قم ، مرکز نشر اسراء.
- حر عاملی ، محمد حسن ،(۱۴۱۶ق)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه،محقق: حسینی جلالی ،محمد رضا،قم ،موسسه آل البیت لاحیاء التراث.
- خمینی ، سید روح الله ، ۱۳۹۲،تحریر الوسیله ، تهران ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
- خمینی، سید روح الله ،چاپ پنجم (۱۳۸۹)،مجموعه آثار امام خمینی&،تهران ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد ، (۱۴۱۲ ق)، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ترجمه: غلامرضا خسروى، تهران : مرتضوی.
- روشن بین بروجردی ، حمیدرضا،چاپ هفتم (۱۳۹۱)،اعتکاف بریدن از غیر خدا،قم،انتشارات موسسه فرهنگی مصباح الخیر.
- سبحانی ، سید جعفر،(۱۳۸۴)،اندیشه اسلامی (۱) ،محقق:دکتر محمد محمد رضایی، قم.
- شیخ مفید ، محمد بن محمد بن النعمان العکبری، چاپ یکم(۱۴۱۳ق)،المقنعه ، قم ، کنگره شیخ مفید.
- عزیزی حسین، غفارزاده علی،(۱۳۸۴)، اندیشه اسلامی (۲) ، قم.
- علی احمدی ، حسین ، چاپ اول (۱۳۸۰)،اعتکاف ،تهران،سازمان تبلیغات اسلامی.
- گروهی از پژوهشگران ،(۱۳۸۸)، اعتکاف ابرار ، قم ، انتشارات خلق.
- گل محمدی شورکی ،مصطفی،چاپ اول (۱۳۹۱)،کژراهه مدرن ، تهران ، نشر عط.
- لویس معطوف ، ترجمه محمد بند ریگی – چاپ ششم (۱۳۸۶) ، فرهنگ المجد عربی به فارسی ، تهران ،انتشارات تهران ).
- معاونت فرهنگی هنری موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث ، چاپ اول (۱۳۹۵)، قم.
- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى،(۱۴۰۳ ق)، بحار الأنوار، مصحح: جمعى از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
- موظف رستمی ، محمد علی ،چاپ اول (۱۳۸۷)،مسجد و اعتکاف ، کرج ، انتشارات پرهیب.
- مطهری ، مرتضی ،چاپ سوم ،(۱۳۶۲)، حق و باطل به ضمیمه احیای تفکر اسلامی، تهران ، انتشارات صدرا.
- مطهری ، مرتضی ،(۱۳۹۴)معرفت شناسی،تهران ، بینش مطهر.
- مطهری ، مرتضی ،چاپ چهارم (۱۳۷۴)،طهارت روح،گردآورنده : حسین واعظی ،قم ،ستاد اقامه نماز.
- محمدی ری شهری ، محمد،چاپ اول (۱۳۹۵)،فرهنگ نامه اعتکاف،مترجم: مسعودی، عبدالهادی، قم ،دارالحدیث.
- حیدری نراقی ، محمد علی ،چاپ اول (۱۳۸۸)،نماز راه پیروزی بر مشکلات،قم ، انتشارات مهدی نراقی.
- مرکز بررسی و تحقیقات عقیدتی سیاسی سپاه ،چاپ اول (۱۳۶۷)، قم ، ستاد مرکزی واحد آموزش عقیدتی سیاسی.
[۱] . محمد علی موظف رستمی ، ۱۳۸۷، ص ۲۰.
[۲] . حر عاملی،۱۴۱۶ق ج۱، ص ۲۶۸،باب ۱۰ از ابواب الوضوء، ح۵.
[۳] . گروهی از پژوهشگران ، ۱۳۸۸،ص ۱۶۰.
[۴] . حر عاملی،۱۴۱۶ق ، ج٣، ص۴٨٠،گروهی از پژوهشگران ، ۱۳۸۸،ص ۱۶۰.
[۵] .مرتضی مطهری ، ۱۳۷۴ ، ص ۱۴۵.
[۶] . حمید رضا روشن بین بروجردی ، ۱۳۹۱،ص ۱۴.
[۷] .حر عاملی،۱۴۱۶ق ، ج۷، ص ۳۹۷، ح ۳. و محمدی ری شهری ، ۱۳۹۵، ص ۹.
[۸] . علی محمد حیدری نراقی،۱۳۸۸ ، ص۱۶۵.
[۹] . راغب اصفهانی ،۱۴۱۲ق، ص ۲۸۹.
[۱۰] . سوره حج ، آیه ۳۲.
[۱۱] . علی محمد حیدری نراقی،۱۳۸۸ ، ص ۱۷۳ .
[۱۲] . علی محمد حیدری نراقی،۱۳۸۸ ، ص ۱۷۴ ، حر عاملی،۱۴۱۶ق ، ج ۵ ، ص ۴۶.
[۱۳] . جوادی آملی ، ۱۳۹۴، ص ۲۶۸.
[۱۴] . همان ، ص ۲۷۰.
[۱۵] . سوره مائده آیه ۲.
[۱۶] . مرکز بررسی و تحقیقات عقیدتی سیاسی ،۱۳۶۷ ، ص ۶۵.
[۱۷] . محمد دشتی ، حکمت ۱۰۶.
[۱۸] . معاونت فرهنگی و هنری موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث،۱۳۹۵ ،ص۱۶.
[۱۹] . حمید رضا روشن بین بروجردی ،۱۳۹۱،ص ۶۴.
[۲۰] . حمید رضا روشن بین بروجردی ، ۱۳۹۱،ص ۱۳و۱۴.
[۲۱] . حسین مظاهری،۱۳۸۹ ، ص ۷۸.
[۲۲] . مصطفی گل محمدی شورکی ،۱۳۹۱، ص ۱۷۳.