با فرارسیدن ماه پربرکت رجب، بهار خودسازی آغاز می‌شود. در فرهنگ مؤمنان پارسا و اهل سلوک و معرفت، ماه رجب از فرصت‌های ارزشمند و ایام گران‌قدری است که نسیم رحمت الهی بیش از روزهای معمولی می‌وزد و باران رحمت الهی بیش از دیگر ایام بر جهان هستی می‌بارد. به بیان رهبر معظم انقلاب: «ماه رجب یک فرصت تقرّب به ارزش‌های است که علامه مجلسی (ره) در فضیلت آن بیش از چهل حدیث در جلد نود و چهارم بحارالانوار آورده و با عبارات گوناگون، عظمت، فضیلت، قداست و عنایات خاص الهی را در این ماه یادآور شده است. از آن جمله امام صادق (ع) از پدران خویش نقل می‌کند که امیرالمؤمنین (ع) خوش داشت انسان خود را در چهار شب از شب‌های سال برای عبادت فارغ سازد: اولین شب ماه رجب، شب عید قربان، شب عید فطر و شب نیمه شعبان (عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ ع قَالَ: کانَ یُعْجِبُهُ أَنْ یُفَرِّغَ الرَّجُلُ أَرْبَعَ لَیَالٍ مِنَ السَّنَهِ أَوَّلَ لَیْلَهٍ مِنْ رَجَبٍ وَ لَیْلَهَ النَّحْرِ وَ لَیْلَهَ الْفِطْرِ وَ لَیْلَهَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ (بحارالانوار، ج ۹۴، ص ۳۶)).
ماه رجب، ماه خدا و ماه بندگان خدا
در فرهنگ روایات گاهی ماه رجب را «ماه خدا»، ماه شعبان را «ماه رسالت»، و ماه رمضان را «ماه امت» نامیده‌اند و گاهی ماه رجب را «ماه ولایت و امامت» و ماه شعبان را «ماه نبوت» و ماه رمضان را «ماه خداوند» معرفی کرده‌اند. این تعدد تعابیر، مولود تعدد نگاه و زاویه دید است. امام خمینی (ره) پیوند و ارتباط این سه موضوع را در آداب الصلاه چنین آورده است: «شیخ عارف شاه‌آبادی رحمه‌الله می‌فرمودند که شهادت به ولایت در شهادت به رسالت منطوی است، زیرا که ولایت باطن رسالت است و نویسنده گوید: که در شهادت به الوهیت، شهادتین، منطوی است جمعاً و در شهادت به رسالت، آن دو شهادت نیز منطوی است، چنانچه در شهادت به ولایت آن دو شهادت دیگر منطوی است» (آداب الصلاه، ص ۱۵۴).
از نگاهی دیگر ماه رجب هم ماه خدا است، چون ماه فوران رحمت الهی بر بندگان است (سُمِّیَ شَهْرُ رَجَبٍ شَهْرَ اللَّهِ الْأَصَبَّ لِأَنَّ الرَّحْمَهَ عَلَی أُمَّتِی تَصُبُّ صَبّاً فِیه (بحارالانوار، ج ۹۴، ص ۳۹))؛ هم ماه پیامبر و پیامبری است، زیرا آخرین در ۲۷ رجب، روز مبعث پیامبر (ص) است، و هم ماه ولایت است، زیرا در ۱۳ رجب، امیرالمؤمنین (ع) متولد می‌شود.
درمجموع آنچه از روایات درباره عظمت این ماه وارد شده است، عبارت است از اینکه ماه رجب بهترین فرصت برای تقویت ایمان و پارسایی است چراکه روایات ما این ماه را ماه دعا و نیایش، ماه خودسازی، ماه نماز و استغفار و آمرزش، ماه زیارت و دیدار اولیای الهی، ماه تهذیب اخلاق و رفتار، ماه پاکی جان، ماه ذکر و تسبیح و تحمید، ماه بیعت و صلوات بر پیامبر و خاندان پاک او، ماه اعتکاف و حضور در خانه‌های خدا، ماه روزه‌داری و احسان و نیکوکاری، ماه تهجد و شب‌زنده‌داری، ماه عمره‌گزاری و زیارت مرقد شریف نبوی (ص) ماه زیارت امیرالمؤمنین و سیدالشهدا (ع) و حضور در بارگاه قدسی امام رضا (ع) است.
ماه رجب، ماهی ویژه برای استغفار
با توجه به اینکه عمل ویژه ماه رجب، استغفار است معلوم می‌شود که این ماه، فرصت مناسبی برای ایجاد ظرفیت‌های معنوی است و اهل ایمان در این ماه می‌توانند زمینه‌های دریافت فیوضات الهی را در وجود خویش ایجاد و تقویت نمایند. به همین جهت پیامبر عظیم‌الشأن فرمودند: «ماه رجب ماه آمرزش‌خواهی امت من است، در آن زیاد استغفار کنید که خداوند بخشنده و مهربان است و شعبان ماه من است. در ماه رجب زیاد «استغفرالله» بگویید و از خدا نسبت به گذشته بازگشت و قبول توبه را بخواهید و نسبت به آینده زندگی درخواست مصونیت از گناه کنید. ماه رجب را «شهر الله الأصب» می‌نامند، زیرا در آن، رحمت بیکران الهی بر امت من فرومی‌ریزد.» (رَجَبٌ شَهْرُ الِاسْتِغْفَارِ لِأُمَّتِی أَکثِرُوا فِیهِ الِاسْتِغْفَارَ فَإِنَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ وَ شَعْبَانُ شَهْرِی اسْتَکثِرُوا فِی رَجَبٍ مِنْ قَوْلِ استغفرالله وَ سَلُوا اللَّهَ الْإِقَالَهَ وَ التَّوْبَهَ فِیمَا مَضَی وَ الْعِصْمَهَ فِیمَا بَقِیَ مِنْ آجَالِکمْ وَ سُمِّیَ شَهْرُ رَجَبٍ شَهْرَ اللَّهِ الْأَصَبَّ لِأَنَّ الرَّحْمَهَ عَلَی أُمَّتِی تُصَبُّ صَبّاً فِیه (همان، ص ۳۹)).
« ماه رجب، ماه استغفار است. دائم هم باید استغفار کنیم. هیچ کس هم خیال نکند که من از استغفار مستغنی‌ام. پیغمبر خدا می‌فرماید که: «إِنَّهُ لَیُغَانُ عَلَی قَلْبِی وَ إِنِّی لَاستغفرالله فِی کلِّ یَوْمٍ سَبْعِینَ مَرَّهً». (مستدرک الوسائل، ج ۵، ص ۳۲۰) پیغمبر هم حداقل روزی هفتاد مرتبه استغفار می‌کرد. استغفار برای همه است؛ بخصوص ماها که در این تحرکات مادی، در این دنیای مادی غرقیم و آلوده‌ایم. استغفار بخشی از این آلودگی را پاکیزه می‌کند و از بین می‌برد .»(۰۳/۰۴/۱۳۸۸)
ماه رجب، ماه تمرین تقوا
چون تقوا روی دیگر سکه استغفار است و هر جا استغفار می‌آید، تقوا نیز اهمیتی مضاعف می‌یابد، باید ماه رجب را ماه تمرین تقوا هم دانست. تقوایی که به بیان امیرالمؤمنین (ع) «کلید درستی، ذخیره رستاخیز، عامل آزادی از هر نوع بندگی شیطان و مایه رهایی از هرگونه نابودی است. به سبب آن تلاشگر به نتیجه می‌رسد و فراری نجات می‌یابد و چیزهای مورد علاقه به دست می‌آید.» (فَإِنَّ تَقْوَی اللَّهِ مِفْتَاحُ سَدَادٍ وَ ذَخِیرَهُ مَعَادٍ وَ عِتْقٌ مِنْ کلِّ مَلَکهٍ وَ نَجَاهٌ مِنْ کلِّ هَلَکهٍ بِهَا یَنْجَحُ الطَّالِبُ وَ یَنْجُو الْهَارِبُ وَ تُنَالُ الرَّغَائِب (نهج‌البلاغه، خطبه ۲۳۰)). همچنین تقوا داروی بیماری‌های روحی، مایه بینایی و درمان بی‌بصیرتی‌ها، شفای بیماری‌های ظاهری، مایه صلاح تباهی‌های باطنی، سبب پاکی آلودگی‌های درونی، عامل زدودن غبار مزاحم از دیدگان حقیقت‌بین، مایه آرامش و از بین رفتن ناآرامی‌ها و اضطراب‌ها و روشنی ظلمت‌های وجودی (فَإِنَّ تَقْوَی اللَّهِ دَوَاءُ دَاءِ قُلُوبِکمْ وَ بَصَرُ عَمَی أَفْئِدَتِکمْ وَ شِفَاءُ مَرَضِ أَجْسَادِکمْ وَ صَلَاحُ فَسَادِ صُدُورِکمْ وَ طُهُورُ دَنَسِ أَنْفُسِکمْ وَ جِلَاءُ غِشَاءِ أَبْصَارِکم وَ أَمْنُ فَزَعِ جَأْشِکمْ وَ ضِیَاءُ سَوَادِ ظُلْمَتِکم (همان، خطبه ۱۹۸)).
خود را در محضر خدا دانستن، سلوک اصلی ماه رجب
به تناسب اینکه اولین شب جمعه ماه رجب، لیلهالرغائب (یعنی شب رغبت‌ها و گرایش‌ها و مجذوب شدن‌ها) است؛ باید در این ماه، رغبت ما با رهبت ما هماهنگ باشد. هم از قهر و جلال خدا راهب باشیم، هم به مِهر و جمال خدا راغب باشیم.
«بزرگان و اهل معنا و اهل سلوک، ماه رجب را مقدمهٔ ماه رمضان دانسته‌اند. ماه رجب، ماه شعبان، یک آمادگاهی است برای اینکه انسان در ماه مبارک رمضان که ماه ضیافت الهی است، بتواند با آمادگی وارد شود. آمادگی به چیست؟ در درجهٔ اول، آمادگی به توجه و حضور قلب است؛ خود را در محضر علم الهی دانستن، در محضر خدا دانستن… همهٔ حالات خود را، حرکات خود را، نیّات خود را، خطورات قلبی خود را در معرض و محضر علم الهی دانستن؛ در درجهٔ اول، این مهم است؛ و اگر این حاصل شد، آن وقت توجه ما به کارهایمان، به حرف‌هایمان، به رفت‌وآمدهایمان، به سکوتمان، به گفتنمان، بیشتر خواهد شد؛ توجه می‌کنیم که چه می‌گوئیم، کجا می‌رویم، چه اقدامی می‌کنیم، علیه چه کسی حرف می‌زنیم، به نفع چه کسی حرف می‌زنیم. وقتی انسان خود را در محضر الهی دانست، بیشتر متوجه کارها و حرکات و رفتار خود می‌شود. عمدهٔ اشکالات ما به خاطر غفلتی است که از رفتار و اعمالِ خودمان می‌کنیم. وقتی انسان از حال غفلت خارج شود، توجه کند که دارد دیده می‌شود، محاسبه می‌شود – «إِنّا کنّا نَستَنسِخُ ما کنتُم تَعمَلونَ؛ ما آنچه را انجام می‌دادید می‌نوشتیم» (جاثیه: ۲۹) – همهٔ حرکات او، کارهای او در محضر پروردگار است، طبعاً مراعات می‌کند. با این حالت، با یک طهارتی، با یک نزاهت و پاکیزگی‌ای، انسان وارد ماه رمضان شود – «شستشویی کن و آنگه به خرابات خرام»؛ شستشو کرده وارد ماه رمضان شود – آن وقت در محضر ضیافت الهی حداکثر بهره را خواهد برد. ماه رجب را با این چشم نگاه کنید .»(۲۵/۰۲/۱۳۹۲)
انتهای پیام /
هادی رحیمی کوهستان
ثبت دیدگاه