ستاد مرکزی اعتکاف: حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه در گفت‌وگویی رسانه‌ای در خصوص تاریخچه و قدمت اعتکاف در ایران و اینکه این فریضه به چه شکلی به ما رسیده است، گفت؛ مساله اعتکاف به عنوان یک تکلیف استحبابی و حکم الهی و حکم استحبابی است که البته استحباب آن نیز موکد است و از زمان انبیاء پیش از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز مطرح بوده است. به طوری که در سوره بقره خداوند سبحان به حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل سلام الله علیهما توصیه می‌کند که کعبه را برای معتکفین و اهل رکوع و سجود تطهیر کنید.
وی ادامه داد: این نشان می‌دهد که اعتکاف جزو شرعیاتی است که همه انبیاء داشته‌اند. به خصوص پیامبران توحیدی برای سیر و سلوک مومنین مساله اعتکاف را از سوی خداوند سبحان مطرح کرده‌اند. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله و ائمه اطهار علیه‌السلام نیز مقید بودند به ایام‌البیض که یک سنت الهی است و در دهه آخر ماه مبارک رمضان معتکف می‌شدند.
سنت الهی اعتکاف در همه ادیان وجود داشته است
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه با بیان اینکه، اعتکاف سه روز است اما روز سوم واجب می‌شود، افزود: روز اول و دوم اعتکاف مستحب موکد است اما روز سوم معتکف واجب است که اعتکاف خود را ادامه دهد.
حجت‌الاسلام خسروپناه افزود: البته اگر معتکف خواست اعتکاف خود را بعد از پایان سه روز ادامه دهد، می تواند تا روز ششم معتکف بماند یعنی روز چهارم و پنجم می شود مستحب موکد و روز ششم واجب می شود. به همین دلیل نیز در دهه آخر ماه مبارک رمضان پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله و ائمه معتکف می‌شدند و از مزایا و آثار و برکات اعتکاف استفاده می‌کردند.
وی با بیان اینکه، اعتکاف یک سنت الهی است مثل حج که از زمان حضرت ابراهیم علیه‌السلام در همه ادیان و شرایع وجود داشته است، افزود: درحال حاضر هم مساله اعتکاف به انحاء مختلف توسط مسیحیان و یهودیان برگزار می‌شود اما طبیعتا احکام این سنت الهی در شریعت اسلام متفاوت است.
دانشگاه تهران پرچمدار اعتکاف در ایران
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه در پاسخ به این سوال که چرا اعتکاف در کشورمان همچون سایر مناسک ترویج می‌شود و به دنبال این هستیم که جوانان و نوجوانان به صورت خاص در این مراسم معنوی حضور داشته باشند چیست، گفت: آئین اعتکاف نخستین‌بار در دانشگاه تهران حدود سه دهه پیش توسط دانشجویان شکل گرفت. البته اعتکاف از قدیم الایام در ایران بوده اما خیلی رسمی نبوده است.
حجت‌الاسلام خسروپناه ادامه داد: عده ای از مردم و خواص در مساجد جامع در ایام البیض اعتکاف می‌کردند اما اینکه خیلی گسترده باشد و رسانه ای و گفتمان سازی شود به این‌گونه نبوده است.
وی با بیان اینکه، به همت دانشجویان دانشگاه تهران که در حال حاضر بسیاری از آنها استاد دانشگاه هستند و هنوز هم مقید به اعتکاف هستند برای نخستین بار آئین اعتکاف در مسجد داشنگاه تهران برگزار شد، افزود: البته برگزاری این آئین پس از این در سایر دانشگاه‌های دیگر از جمله دانشگاه شریف، امیرکبیر و دانشگاه های استان‌ها و شهرستان‌ها سراسر کشور رونق یافت.
این استاد دانشگاه ادامه داد: بعدها نیز به تدریج در مساجد جامع شهرهای کشور آئین اعتکاف مقداری رسانه‌ای شد و نوجوانان و جوانان هنگامی آثار و برکات اعتکاف را مشاهده کردند در حضور و برگزاری این سنت الهی مشارکت پیدا کردند.
وی در ادامه نکته جالب سنت اعتکاف را این‌گونه بیان کرد که هر فردی یکبار معتکف شود دیگر نمی‌تواند آن را ترک کند یعنی آنقدر این سنت و خلوت گاه با خداوند متعال برای فرد جذاب و شیرین می‌شود که علاقمند می‌شود هر سال در آن شرکت کند.
این استاد فلسفه در ادامه با اشاره به اینکه، اصولا در ادیان دیگر و در بعضی از گروه‌ها و فرقه ها هنگامی مساله سلوک را مطرح می‌کردند، معمولا خلوت‌هایی در گوشه ها و زوایایی تشکیل می‌دادند یا به خانقاه می‌رفتند و در تنهایی مشغول عبادت می‌شدند و این خلوت در جلوت و آشکار نبود.
حجت‌الاسلام خسروپناه معتقد است: کسی که خلوت در خلوت دارد، هنگامی در جلوت و جمع مردم حضور می‌یابد، آن اثر خلوت را گاهی اوقات از دست می‌دهد. اما کسی که خلوت در جلوت داشته باشد بعد که در جامعه حضور یابد، آن حس و حال خلوت و آثار و برکات آن برای فرد وجود خواهد داشت و راحت می‌تواند در جمع و جلوت خود را کنترل کند.
وی افزود: اعتکاف یک معنویت از سنخ خلوت با خداست مخصوصا اعمال ام داود که در روز سوم اعتکاف در روز ۱۵ رجب در عصر بعد از نماز ظهر برگزار می‌شود چراکه فرد هم با قرائت آیات قرآن و دعای فراوان و خواندن آیت الکرسی با خداوند متعال انس می‌گیرد.
وی گفت: بنابراین اعتکاف خلوت با خدای سبحان اما در جمع است و یک دانش معنوی خاص دارد که می تواند در زیست اجتماعی بعد از اعتکاف نیز آثار خود را داشته باشد.
اعتکاف یک سنت مردمی است و نباید دولتی شود
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پاسخ به این سوال که این شورا با توجه به استقبال و علاقمندی بسیاری از افراد به خصوص دانشجویان و حتی نوجوانان دهه هشتادی برای شرکت در آئین های اعتکاف مساجد و محدودیت این اماکن برای پذیرش این تعداد جمعیت چه برنامه ای دارد نیز گفت: اعتکاف یک معنویت تمدن ساز است چراکه در خودسازی و جامعه پردازی موثر است. اگر چهار عنصر تمدنی یعنی عنصر عقلانیت، عدالت، ولایت و معنویت را داشته باشیم، قطعا اعتکاف معنویت تمدن ساز خواهد بود.
حجت الاسلام خسروپناه افزود: از این دو نکته می‌خواهم نتیجه بگیرم که حاکمیت اسلامی در جمهوری اسلامی ایران و حکمرانی اسلامی در نظام انقلاب اسلامی هنگامی به دنبال یک هدف متعالی به نام تمدن‌سازی و تمدن نوین اسلامی است که این تمدن حیات طیبه‌ای را برای ظهور حضرت ولیعصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف فراهم کند؛ پس باید کل مجموعه نظام اسلامی نسبت به اعتکاف ورود و تسهیل‌گری کنند.
وی در عین حال، عمل به سنت اعتکاف و پشتیبانی از برگزاری آئین‌های اعتکاف را یک امر مردمی دانست و تاکید کرد: اعتکاف یا آئین‌های اربعین و غدیر نباید دولتی شود و در حال حاضر نیز در کل کشور فعالیت‌های مختلفی که در حوزه اعتکاف در مساجد انجام می‌شود، کار مردم است حتی مردم بعضا در اکثر شهرها پول می دهند برای اینکه این سه روز را بتوانند در مسجد معتکف شوند.
حجت‌الاسلام خسروپناه در ادامه با بیان اینکه، مهمترین مکان برگزاری سنت الهی اعتکاف مساجد جامع شهرهای کشور است و هم اکنون از ۸۰ هزار مسجد در کشور تنها ۱۰ درصد این مساجد آمادگی پذیرایی از معتکفین را دارند، اذعان کرد: این بدان معنی است که حدود ۹۰ درصد مساجد از این امکان برخوردار نیستند. به طوری که هم اکنون در بسیاری از محلات و شهرها برای حضور در آئین اعتکاف قرعه کشی می کنند به عنوان مثال هزار نفر یا ۱۰ هزار نفر ثبت‌نام کرده اند که ۲۰ درصد آنها می توانند با پذیرش در قرعه‌کشی معتکف شوند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در اینجا نقش دولت معلوم می شود یعنی دولت باید امکانات لازم از جمله سرمایش و گرمایش مساجد را تامین کنند تا بستر برای برگزاری اعتکاف آماده شود.
راه‌اندازی بنیاد بین‌المللی اعتکاف
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه با اشاره به تدوین سند اعتکاف از سوی ستاد اعتکاف گفت: ما پیشنهاد دادیم در وهله نخست این ستاد به بنیاد بین المللی اعتکاف تبدیل شود چراکه امسال کشورهای متعددی از شیعه و سنی از آئین اعتکاف ایران الگو گرفتند و معتکف شدند و این بسیار ذی قیمت است.
حجت‌الاسلام خسروپناه اظهار کرد: اگر ستاد اعتکاف به بنیاد بین‌المللی اعتکاف تبدیل شود و سند آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شود، این سند به سند راهبردی و راهبری اعتکاف تبدیل خواهد شد و نقش دولتمردان برای تسهیل گری اعتکاف در این سند به شکل دقیق مشخص می شود.
وی با اشاره به علاقه نسل جوان و نوجوان با گرایش‌های مختلف برای حضور در آئین‌های اعتکاف در سراسر کشور افزود: البته در آماده کردن مساجد از مردم مناطق برخوردار هم می توان کمک گرفت و آنها را مشارکت داد.
این استاد فلسفه که امسال در برنامه اعتکاف مسجد امام حسن عسگری شهر قم حضور داشته است در ادامه اظهار کرد: در این برنامه توفیق داشتم به اتفاق حدود ۲ هزار و ۷۰۰ نفر از معتکفین شامل عموم مردم، نخبگان و طلاب خارجی از کشورهای مختلف، جلسات عمومی پرسش و پاسخ در زمینه مسائل فرهنگی و همچنین نماز جماعت و سخنرانی برگزار کنیم.
وی افزود: به هرحال برخی از مردم گلایه‌هایی از وضعیت فرهنگی کشور دارند و علاقمندند که این مسائل را با یک مسئول مطرح کنند و حرف‌های آنها شنیده شود. این یک فرصت خوبی بود که ما به درد دل آنها گوش دهیم ضمن اینکه یک جلسه بسیار خوبی نیز با ستاد اعتکاف و مسئولان استان قم از جمله استاندار و مسئولان سازمان تبلیغات این شهر داشتیم و راجع به اعتکاف کشوری گفت‌وگو کردیم.
حجت‌الاسلام خسروپناه با اشاره به اینکه، اخیرا تشکیل میز اعتکاف در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفته است، افزود: به جهت اینکه قرار است دبیر این میز سند اعتکاف را برای تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین کند، در این گفت‌وگوها از برخی بزرگان حاضر در آئین اعتکاف راهنمایی های بسیار خوبی دریافت کردیم.
وی با بیان اینکه، طبق گزارش‌ها، معتکفین امسال بیش از یک میلیون نفر تخمین زده شده‌اند، افزود: یکی از برنامه‌های میز مردمی اعتکاف شورای عالی انقلاب فرهنگی این است که سال آینده جمعیت معتکفین چند برابر شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین اظهار کرد: شیوه ما در شورای انقلاب فرهنگی و دبیرخانه این شورا این است که میزهایی که کار راهبردی و راهبری مقوله‌ای همچون جمعیت، عفاف، حجاب و سایر مسائل فرهنگی را برعهده دارند، به واسطه تشکل های مردمی وظایف خود را انجام دهند.
وی گفت: تشکل‌های مردمی هم‌اکنون پیوندی وثیق با شورای عالی انقلاب فرهنگی پیدا کرده‌اند؛ کما اینکه در حوزه علم و فناوری یک پیوند وثیق بین نخبگان علمی در سراسر کشور با دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی ایجاد شده است و این میزها را همین نخبگان اداره می کنند.
پایان پیام/
ثبت دیدگاه